تفکر خلاق، ارتباط موثر

در این مقاله قصد داریم دو مهارت مهم را در زندگی یعنی توانایی تفکر خلاق و توانایی ارتباط موثر، مورد بررسی قرار دهیم و اجزاء هر کدام را بشناسیم.

توانایی تفکر خلاق:

این نوع تفکر، هم به حل مساله و هم به تصمیم‌گیری‌های مناسب کمک می‌کند. با استفاده از تفکر خلاق، راه‌حل‌های مختلف مساله و پیامدهای هر یک از آنها بررسی می‌شوند. این مهارت، ما را قادر می‌سازد تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم خود ببینیم و حتی زمانی که مشکلی وجود ندارد و تصمیم‌گیری خاصی مطرح نیست، با سازگاری و انعطاف بیشتری به زندگی روزمره بپردازیم.

تفکر خلاق موجب می‌شود مسایل و مشکلات را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و راه‌حل‌های تازه‌ای برای مشکلات‌مان پیدا کنیم. با استفاده از این مهارت، تصمیم‌گیری‌های ما مناسب‌تر انجام می‌شوند و مسایل به‌طور عملی‌تر حل خواهند شد.
هم‌چنین تفکر خلاق موجب می‌شود مسایل و مشکلات را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و راه‌حل‌های تازه‌ای برای مشکلات‌مان پیدا کنیم. با استفاده از این مهارت، تصمیم‌گیری‌های ما مناسب‌تر انجام می‌شوند و مسایل به‌طور عملی‌تر حل خواهند شد. توانایی تفکر خلاق اجزایی دارد که عبارتند از: تفکر مثبت، یادگیری فعال به وسیله جست‌وجوی اطلاعات جدید، ابراز وجود، تشخیص حق انتخاب‌های دیگر برای تصمیم‌گیری، تشخیص راه‌حل‌های جدید برای مشکلات

برای ایجاد یا پرورش تفکر خلاق می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
1- خلق مطالبی که علمی و خلاف باورهای مرسوم و عمومی باشد. مثلا تلاش شود تا نظریات رایج قدیمی را رد کرده و راه‌های جالب و نظریات جدیدی ارایه شود.

2- با استفاده و کمک از اطلاعات قدیمی، در موقعیت‌های مشابه، اطلاعات، حقایق و اصول تازه‌‌تری مطرح شود.

3- بررسی و تفکر در مورد مسائلی که برای انسان مجهول مانده به جای پرداختن به دانسته‌ها و اطلاعات موجود.

4- طرح سوال‌هایی مانند چه‌طور، اگر و از چه راه‌هایی، در مورد اطلاعات و دانسته‌ها و پاسخ دادن به آنها، همین‌طور اندیشیدن به راه‌های مختلف برای رسیدن به جواب.

5- استفاده از سوال‌های محرک یعنی بیشتر به گزاره‌های پرسشی که نیاز به درک عمیق دارد، توجه شود هم‌چنین از سوال‌هایی که نیاز به ترجمه، تفسیر، تعریف، اکتشاف و تجزیه و تحلیل دارد استفاده شود.

6- اندیشیدن و جست‌وجو برای یافتن رازهای هر چیز.

7- تشویق به مطالعه زندگی افراد خلاق.

8- ایجاد فرصت برای بازی کردن با اطلاعات . همچنین با استفاده از حقایق و اطلاعاتی که قبلا آموخته شده کارهای جدیدی تجربه شود.

9- تقویت مهارت‌های مطالعه خلاق. یعنی به جای آنکه بگوییم چه خوانده‌ایم، عقایدی را که در نتیجه خواندن به دست آورده‌ایم بیان کنیم.

10- استفاده از روش اکتشافی. در روش اکتشافی باید به جست‌وجوی راه حل برویم. در این روش بیش از جواب مساله، چگونگی یافتن جواب مساله مهم است.

توانایی ارتباط موثر:

ما همه روزه بخش زیادی از زمان را به ارتباط برقرار کردن با دیگران می‌گذرانیم تا هر چه بیشتر بتوانیم نیازهای خود را بیان کرده و نیازهای دیگران را درک کنیم. توانایی ارتباط موثر به ما کمک می‌کند تا با دیگران ارتباط کلامی و غیرکلامی موثرتری داشته باشیم و با غلبه بر خجالت، نظرات خود را برای دیگران ابراز کنیم. اگر این مهارت را کسب کرده باشیم، در مواقع لازم می‌توانیم با تقاضاهای نامناسب دیگران مخالفت کنیم. این توانایی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم به صورت کلامی و غیرکلامی و مناسب با فرهنگ جامعه و موقعیت، خود را نشان دهیم.

بدین معنی که ما می‌توانیم نظرها، عقاید، خواسته‌ها، نیازها و هیجان‌های خود را ابراز و به هنگام نیاز بتوانیم از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم. تقاضای کمک راهنمایی از دیگران در مواقع ضروری، از عوامل مهم یک رابطه سالم است. اجزای توانایی ارتباط موثر عبارتند از:ارتباط کلامی و غیرکلامی موثر ، ابراز وجود، ، مذاکره، امتناع، غلبه بر خجالت، گوش دادن. همه ما برای برقرار کردن ارتباط با دیگران، صرف‌نظر از اینکه چقدر با آنها صمیمی یا ناآشنا هستیم، با صحبت و گوش کردن (گفت‌وگو) ارتباط برقرار می‌کنیم. همکلاسی‌ها، دوستان، آشنایان و خانواده همه جزء شبکه گسترده ارتباطی ما هستند که امکان پذیرش، آرامش، دانستن و احساس بهتر را برای ما مهیا می‌کنند.

بهبود کیفیت روابط این شبکه، یکی از روش‌های بسیار مهم برای رسیدن به سلامت روان است. در حقیقت در مهارت برقراری رابطه موثر می‌خواهیم شیوه صحیح یک ارتباط کلامی و غیرکلامی را بیاموزیم تا بتوانیم نظرها، عقاید، خواسته‌ها، نیازها و هیجان‌های خود را به‌طور صحیح ابراز کرده و به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم. ضعف در مهارت‌های اجتماعی مشا بسیاری از آسیب‌ها است. از جمله: ترک تحصیل، کم‌سوادی، فقدان موفقیت تحصیلی، خشونت، بزهکاری و اعتیاد.

فرد، هم معانی پیامی را که می‌خواهد انتقال دهد باید بداند و بفهمد و هم بتواند به مخاطب خود بفهماند که چه می‌خواهد بگوید و منظورش چیست.

به‌طور کلی ضعف در مهارت‌های اجتماعی هم چون توانایی برقراری ارتباط موثر در کودکان و نوجوانان، علت رفتارهای پرخاشگرانه یا گوشه‌گیری و انزواست. این افراد پرخاشگر و ناکام و منزوی معمولا احساس حقارت کرده و عزت نفس ضعیفی دارند. به همین علت، وجود مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب در این دانش‌آموزان زیاد است. در واقع ارتباط مفهومی است که از درون فرد برخاسته و به دیگران راه یافته و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. اولین جزء اصلی ارتباط تفهیم بوده که یک فرآیند دو طرفه است.

یعنی فرد، هم معانی پیامی را که می‌خواهد انتقال دهد باید بداند و بفهمد و هم بتواند به مخاطب خود بفهماند که چه می‌خواهد بگوید و منظورش چیست. به عبارت دیگر، یک جزء ارتباط تفهیم و جزء دیگر آن تفاهم است. ارتباط به تسهیم هم نیازمند است که دارای جوانب مختلفی است. گاهی غذای خود را قسمت می‌کنیم، گاهی چیزهایی را که یاد گرفته‌ایم به دیگران یاد می‌دهیم، گاهی خبری را که شنیده‌ایم به دیگران می‌گوییم، گاهی شادی و عواطف یا مشکلات و سختی‌ها و ناراحتی‌های خود را با آنها در میان می‌گذاریم و به این طریق آنها نیز حمایت‌های عاطفی خود را با ما در میان می‌گذارند تا ما احساس آرامش و راحتی بیشتری کنیم.

آموزش‌های مهارت ارتباط موثر حول یک مقوله کلی گوش کردن، صحبت کردن و ارتباطات غیرکلامی است. در گوش کردن، آنچه مهم است، کیفیت گوش کردن است. توجه در گوش کردن دو هدف را مدنظر دارد. اول اینکه با تمرکز، به محتوای صحبت طرف مقابل پی می‌بریم و دوم اینکه احساس و هیجان او را درک می‌کنیم که سهل‌انگاری در هر یک از این موارد موجب خواهد شد ارتباط دو طرف ضعیف شود.